در این بخش مقاله خواجه نظام الملک طوسى قرار داده شده است. خواجه نظام الملک طوسى پسر خواجه ابوالحسن على بن اسحاق بود كه در قريه نوغان از شهر طوس متولد شد. طوس از شهرهاى عمده و فرهنگ خيز خراسان بود. خراسان (خورآيان) (مشرق) يعنى سرزمينى كه از آن «خورآسد» يعنى خورشيد طلوع كند. خراسان سرزمين بزرگى بود كه بين آمودريا تا كوه هاى هندوكش در افغانستان امتداد داشته است. خراسان كنونى تنها قسمتى از آن خراسان بزرگ است. شهرهاى عمده اين منطقه عبارت بودند از مرو، هرات، بلخ، نيشابور و بالاخره شهر طوس كه از شهرهاى باستانى خراسان محسوب مى شود.

مقاله خواجه نظام الملک طوسى در ۱۸ صفحه در قالب word با قابلیت ویرایش آماده دانلود می باشد.

خواجه نظام الملک طوسی

خواجه نظام الملک از كودكى تا وزارت سلجوقيان ابوعلى فر خواجه ابوالحسن على بن اسحاق كه يك دهقان زاده طوسى بود در كودكى در اين شهر مقدمات علوم عقلى و نقزندلى را فراگرفت و در سن يازده سالگى حافظ قرآن كريم شد. او سپس به شهرهاى بزرگ خراسان رفت و علوم زمان خويش را فراگرفت. پدرش ابوالحسن على در خدمت ابوالفضل سورى كه از جانب محمود غزنوى حكمران خراسان شده بود قرار گرفت و ابوعلى در يك خانواده ديوانى (ادارى و حكومتى) رشد كرد و چون پدرش به اداره مالى و حكومتى طوس رسيده بود و در آن زمان بيشتر مشاغل موروثى بود، لذا ابوالحسن على فرزند خود را براى امور ديوانى تربيت كرد.

لقب‌ها

خواجه نظام‌الملک را در کتاب‌های تاریخی با هفت لقب یاد کرده‌اند:
وزیر کبیر از آنجا که در دستگاه سلجوقیان به بزرگی او وزیری یافت نشده بود.
خواجه بزرگ برای آموزگاری ملکشاه در زمان ولیعهدی
تاج‌الحضرتین برای وزیری دو پادشاه
قوام‌الدین این لقبی مذهبی بود که فقیهان زمان بدو داده بودند.
نظام‌الملک لقبی که عامه بیشتر وی را با این لقب می‌خواندند، پس از وی در دوره‌های پسین تاریخ بسیاری از وزیران معتمد شاهان در ایران و هند با این لقب خوانده می‌شدند.
اتابک لقبی که ملکشاه پس از شاهی بدو داده بود.
رضی‌امیرالمؤمنین لقبی که خلیفه المقتدی بامرالله در سال ۴۷۵ هجری قمری بدو داده بود.
صدرالاسلام
همچنین بر روی مهر نظام‌الملک این جمله نوشته شده بود: (به عربی: الحمد لله علي نعمه)

آثار خواجه نظام الملک طوسى

خواجه نظام الملک طوسى یکی از نویسندگان روزگار خود بود او نویسنده کتاب سیاست نامه (سیر الملوک) است. این اثر با تصحیح هیوبرت دارکت توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب در سال ۱۳۴۰ در ۳۷۲ صفحه منتشر شده‌است. همچنین وی در پردازش تقویم جلالی با دانشمندانی همچون خیام همکاری داشت، این تقویم در سال ۴۵۱ هجری تکمیل شد. همچنین دانشگاه نظامیه بغداد که امام محمد غزالی از آموزگاران آن بود به دستور او برپا شد. نظامیه‌های مشهور دیگر در اصفهان، نیشابور (نظامیه نیشابور)، بصره، موصل و هرات بودند.

ملكشاه بى تجربه خطاب به خواجه نظام الملک

«من امور را از كوچك و بزرگ به تو واگذار كردم، تو به منزله پدر هستى.» به رغم آن كه سوگند خورده بود كه وزير خود را همواره يار و پشتيبان باشد ولى به تحريك ملكه (تركان خاتون) مانع انجام امور مى شد. اولين وزيرى كه در دستگاه سلطنت بر اين عقيده پافشارى كرد كه سلطان بايد سلطنت كند نه حكومت، خواجه نظام الملك بود، زيرا او از روابط ميان غلامان دربار و ديوان ها (ادارات دولتى) بيشتر نگران بود و بيم آن داشت كه مبادا دربار ملكشاه در سازوكار دستگاه ادارى مداخله كند.