معرفی والیبال ساحلی

والیبال ساحلی ورزشی است برآمده از جریان زندگی معمول مردم. اوایل قرن بیستم کسانی که برای تفریح به سواحل هاوایی می‌رفتند در ساحل والیبال بازی می‌کردند. تمایل مردم به انجام بازی والیبال در سواحل و تماشای آن به تدریج زیاد شد. سال ۱۹۲۰ با اختصاص زمینی ماسه‌ای در در ساحل سانتامونیکا به این ورزش، والیبال ساحلی رسماً متولد شد. ورزش والیبال ساحلی که ابتدا صرفاً جنبه سرگرمی داشت، حالا گوی سبقت را از دیگر ورزش‌های ساحلی ربوده است و یکی از پربیننده‌ترین و مهیج‌ترین ورزش‌های المپیک است. تورنومنت‌های این ورزش، سالانه با مجموع جوایز چند ده میلیون دلاری در چند ده کشور جهان برگزار می‌شود.

تاریخچه

با توجه به علاقۀ وافر مردم، سواحل مخصوص والیبال ساحلی به سرعت گسترش پیدا کرد و پس از آن باشگاه‌های والیبال ساحلی افتتاح شدند. پابلو جانسون، بازیکن تیم سالنی سانتامونیکا تیمی دونفره برای بازی در ساحل تشکیل داد. ایدۀ بازی دونفره در ساحل به تدریج از طرف همه پذیرفته شد و اکنون هم در شکل رسمی این ورزش، تیم‌ها دونفره هستند.

اولین مسابقات والیبال ساحلی همراه با جایزه، سال ۱۹۴۸، در کالیفرنیا برگزار شد و جایزۀ آن یک جعبه نوشابه بود. سال ۱۹۷۴ در ساحل سن‌دیه‌گو، برای مسابقات جایزه ۱۵۰۰ دلاری در نظر گرفته شد. بازیکنان و تماشاچیان استقبال بی‌نظیری از آن دوره کردند. ریودوژانیرو در سال ۱۹۸۷ میزبان اولین مسابقات جهانی والیبال ساحلی زیر نظر فدراسیون جهانی والیبال بود و از آن سال به بعد این مسابقات همه ساله با عنوان تور جهانی برگزار می‌شود. این رشته اولین حضورش را به عنوان مهمان در المپیک بارسلون ۱۹۹۲ تجربه کرد. اولین حضور رسمی‌اش در المپیک آتلانتا سال ۱۹۹۶ بود. امریکا با سه مدال طلا، یک نقره و یک برنز و برزیل با دو مدال طلا، چهار نقره و یک برنز، موفق‌ترین تیم‌های جهان در بازی‌های المپیک هستند.

والیبال ساحلی در ایران

در سال‌های پایانی قرن بیستم و در بازی‌های آسیایی هیروشیما برای نخستین بار، کشورهای آسیایی ازجمله ایران در رشتۀ والیبال ساحلی تیم اعزام کردند، البته مدال های کسب شدۀ این رشته در جدول مدال ها به حساب نیامد. امروزه کشورهای آسیایی ژاپن، چین، تایلند و اندونزی از سردمداران والیبال ساحلی در جهان هستند.

در ایران فدراسیون والیبال در دهۀ ۱۹۹۰ با تشکیل کمیتۀ ساحلی مبادرت به آموزش و گسترش والیبال ساحلی کرد. مسابقات ساحلی ابتدا به صورت یک روزه و در زمین های ساحلی باشگاه‌های ورزشی تهران برگزار می‌شد و والیبالیست‌های سالنی لیگ برتر در این مسابقات شرکت می‌کردند. پس از دو سال، والیبالیست‌هایی به صورت اختصاصی این رشته را انتخاب کردند. اولین دوره‌های مسابقات والیبال ساحلی ایران به صورت سه روزه در شهرهای شمالی برگزار می‌شد. در ابتدای قرن جدید، ایران برای رشد این ورزش و یافتن اسپانسر، تورهای سالانۀ ‌آسیا و اقیانوسیه در جزیره کیش راه اندازی کرد. تیم‌های خارجی از این مسابقات به خوبی استقبال کردند. برگزاری این تور باعث شد در سال ۲۰۰۶ میزبانی مسابقات قهرمانی آسیا به کیش واگذار شود.

قوانین والیبال ساحلی

قوانین والیبال ساحلی به والیبال سالنی شباهت زیادی دارد. البته هر تیم تنها دو بازیکن دارد. بازیکنان هرجای زمین می‌توانند قرار بگیرند. این ورزش بازیکن ذخیره و قانون تعویض ندارد. اگر بازیکنی اخراج یا مصدوم شود و نتواند به بازی ادامه دهد، نتیجۀ مسابقه دو بر صفر به نفع تیم مقابل اعلام می‌شود. تیم مربی ندارد و کاپیتان تیم می‌تواند در صورت نیاز تقاضای وقت استراحت کند.

ابعاد زمین شانزده متر در هشت متر است که از هر طرف سه تا پنج متر فضای آزاد وجود دارد. زمین والیبال ساحلی خط وسط و منطقۀ یک‌سوم ندارد. پهنای خطوط اطراف زمین بین پنج تا هشت سانتی‌متر است و باید رنگ خطوط با رنگ ماسه‌ها کاملا متفاوت باشد. ماسۀ سطح زمین باید یکنواخت بوده و ۴۰ سانتی‌متر عمق داشته باشد.

ترکیب داوران در مسابقات والیبال ساحلی مثل والیبال سالنی است و از یک سرداور، یک کمک‌داور و دو داور خط تشکیل شده است. اگر تیمی دو دست از سه دست بازی را ببرد برنده خواهد شد. در دست اول و دوم امتیاز تیم برنده باید به بیست‌و‌یک برسد و دست سوم به پانزده. بین هر دو دست سی ثانیه زمان استراحت است.

لباس بازیکنان یک تیم یک‌دست و شامل پیراهن، شورت یا مایو شنا است. شماره بازیکنان اعداد یک و دو است. پوشیدن کفش و جوراب ممنوع، اما کلاه و عینک شنا مجاز است. توپ والیبال ساحلی کره‌ای با محیط ۶۸ سانتی‌متر و  وزن ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم است. رنگ آن معمولاً مخلوطی از زرد و آبی و سفید است. توپ از نوعی چرم یا چرم مصنوعی انعطاف‌پذیر تولید می‌شود که رطوبت را جذب نمی‌کند.

شیوه بازی

مسابقۀ والیبال ساحلی با قرعه‌کشــی برای انتخاب زمین یا توپ شروع می‌شود. سیستم امتیازگیری شبیه والیبال سالنی است. تیم زمانی امتیاز می‌گیرد که توپ در زمین تیم مقابل فرود آید. تیمی که امتیاز گرفته برای پرتاب بعدی اقدام می‌کند. اگر توپ کاملا خارج از خطوط مرزی روی زمین بیفتد خارج در نظر گرفته می‌شود. اگر تیمی مرتکب خطا شود، تیم مقابل یک امتیاز می‌گیرد و حق سرویس را نیز به دست می‌آورد.

خطاهای رایج در والیبال ساحلی عبارتند از: خطای چهار ضربه (زمانی که بازیکنان یک تیم قبل از بازگرداندن توپ روی تور بیش از سه بار با توپ تماس پیدا کنند)، ضربه کمکی (بازیکن برای ضربه زدن به توپ از هم‌تیمی یا هر جسمی به عنوان تکیه‌گاه استفاده کند)، تماس دوضرب (یک بازیکن دو بار متوالی توپ را لمس کند)، لمس تور (بازیکن هنگام بازی با توپ، تور یا آنتن را لمس کند) خطای پا (پای بازیکن قبل یا در حین زدن سرویس نباید بر روی خط دور زمین برخورد کند). گرفتن توپ نیز خطا است.

بازیکنان والیبال ساحلی باید به مهارت‌های سرویس زدن، دریافت و پاس دادن، تنظیم کردن، حمله و دفاع کردن مسلط باشند. به عمل ضربه زدن به توپ با دست یا بازو از انتهای زمین و نزدیک خط، سرویس گفته می‌شود. سرویس اولین فرصت حملۀ تیم است وانواع مختلفی مانند پرشی، چرخشی، آبشاری و… دارد. باد تاثیر زیادی بر مسیر سرویس می‌گذارد و بازیکنان باید برای انتخاب استراتژی مناسب مهارت داشته باشند. دریافت، اولین تماس از سه تماس مجاز تیم با توپ است. پس از دریافت، پاس منجر به دومین تماس توپ می‌شود و هدف آن تنظیم توپ برای حمله در ضربۀ سوم است. هنگام تنظیم باید دست‌های بازیکن همزمان با توپ تماس پیدا کند و مرتکب خطای دوضرب نشود. در والیبال ساحلی منظور از حمله زدن ضربه‌ای به توپ است، تا توپ در یک منطقۀ باز (بدون دفاع) زمین حریف فرود آید.

در والیبال ساحلی آسیب‌ها عموماً جزئی هستند و اغلب کشیده شدن تاندون یا پیچ خوردن قوزک در اثر پریدن است، گاهی هم رگ‌به‌رگ شدن دست مشاهده می‌شود.