ورود و عضویت
0
سبد خرید خالی است.

خیام نیشابوری

ادبیات, نوشته و اشعار ادبی نگار فیروزی فرد 21 آبان 1400
خیام نیشابوری

در این بخش از نشریه فارسی درس می‌خواهیم در مورد زندگی نامه خیام نیشابوری بیشتر بدانیم، پس با ما همراه باشید.

خیام نیشابوری

غیاث الدین، ابوالفتح عمر ابن ابراهیم خیامی نیشابوری، از بزرگترین ریاضیدانان و اندیشمندان اسلامی، نیمه دوم قرن پنجم و ربع اول قرن ششم است. عمر نام خاص اوست و (غیاث الدین) عنوانی افتخاری است که بعدها در زندگی دریافت نمود . لقب خیام  نشان می دهد که پدر یا سایر بستگان خیام نیشابوری، پیشینه خیمه دوزی داشته اند. خیام در خانواده ای نیشابوری به دنیا آمد و در همان جا نیز تعلیم و تربیت یافت.

ایران در روزگار خیام

خیام اندک زمانی پس از اینکه خراسان، توسط سلجوقیان اشغال شد، به دنیا آمد. سلجوقیان، خوارزم، ایران و آذربایحان را نیز تاراج کردند. آنها امپراتوری بزرگ متزلزلی را بنا نهادند. این دولت را  ابوطالب طغرل یک بنیاد نهاد و در سال 590 قمری به فرمان خلیفه عباسی و به دست خوارزمشاهیان انقراض یافت. این امر باعث بحران و ایجاد وحشت میان مردم شده بود. فرقه های مختلف سنی و شیعه، اشعری و نعتزلی، سرگرم بحث ها و مجادلات اصولی، فقهی بودند ، به طوری که در گوشه و کنار نواحی و حدود وسیع سلطنت سلجوقیان، جوامع درس و بحث دینی و مجالس مناظره و مناقصه زیاد شد.

آثار ریاضی خیام

  • الرساله فی البراهین علی مسائل علم الجبر و المقابله
  • رساله فی قسمه ربع دایره / رساله در تحلیل یک مسئله
  • رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس
  • مشکلات الحساب
  • رساله در صحت طرق هندی برای استخراج جذر و کعب

مقدمه کتاب جبر و مقابله

متن کوتاهی از مقدمه کتاب جبر و مقابله از خیام به این صورت است: ما در روزگاری زندگی می کنیم که از اهل دانش عده کمی با هزاران محنت ، باقیمانده اند که در صدد آن هستند که غفلت های زمان ها ، حق را جامعه باطل می پوشانند و از حد ریا و تظاهر به دانش، قدمی فراتر نمی گذارند، و آنچه را که می دانند جز در راه خواست های تن خود عرضه نمی دارند ، و اگر ببینند که کسی جهد در جستن حق و عرضه داشتن راستی و ترک باطل و خودنمایی و خدمه دارد ، او را خوار می شمرند و تمسخر می کنند، و در حال خدا یار و پناه همگان است و در همه حال توکل بر اوست.

طبقه‌بندی معادلات توسط خیام

در ریاضیات دوره اسلامی معادله دو جمله ای را مفردات و معادله هایی که بیش از دو جمله داشته اند، مقترانات و گاهی مرکبات خوانده اند از نظر حکیم خیام معادلات بین این چهار مرتبه (عدد شی مال و کعب) به مفردات و مقترانات تقسیم می شود و مفردات شش نوع است:

خیام نیشابوری

روش علمی حکیم خیام نیشابوری

خیام بر اقلیدس اعتراض می‌کند ، از این جهت که در تنظیم مبادی اصول هندسه خود قصور کرده و مطالبی ابراز داشته که چندان مورد لزوم نیست و اگر آن را حذف کنند، خللی به ارکان قضایا و مسائل هندسی وارد نمی شود و در مقابل یک قسمت از قضایا که ذکر آنها در مبادی، ضرورت داشته، از قلم افتاده است که باید آنها را اضافه نمود. از قبیل قضایا و مسائل زیر:

  • دو خط مستقیم متقاطع هر قدر از زاویهه تقاطع دورتر می شوند فاصله ما بین آنها بیشتر می شود.
  • فیلسوفی که می تواند با برهان های فلسفی وجود خط، دایره و سایر مبادی هندسه را اثبات کند و می تواند آن قضایا را نیز ثابت نماید. به طریق برهان الی یعنی پی بردن از معلول به علت و نه از طریق برهان لمی که پی بردن از علت است به معلول این امر شدنی است.
  • دو خط مستقیم که فاصله ما بین آنها رو به تنگی و نزدیکی می رود، اگر آنها را امتداد بدهیم. ناچار تقاطع خواهند کرد و ممکن نیست که دو خط در همان حال و همان جهت که رو به تنگی می روند، گشادی و فاصله ما بین آنها بیشتر شده باشد، چنانکه برعکس آن نیز ممکن نیست که دو خط در همان سمت و همان حال که از هم دور می‌شوند، به یکدیگر نزدیک شده باشند.

استفاده خواجه نصیر الدین طوسی از روش خیام

پس از  خیام نیشابوی، خواجه نصیر الدین طوسی (672-597 قمری) دانشمند و ریاضیدان برجسته قرن هفتم، کارهای او را در این زمینه دنبال کرد. خواجه نیز همچون خیام، چهار ضلعی متساوی الساقین دو قائمه را مورد بررسی قرار داد و با بررسی گفته ها و نظر دیگر ریاضیدانان پیشین در این زمینه به تگارش کتاب مهم الرساله الشافیه عن الشک فی الخطوط المتوازیه پرداخت. او در این کتاب پس از یک مقدمه نظریات ابن هیثم، خیام و جوهری را ذکر می کند.

 

 

 

 

 

 

نگار فیروزی فرد

کارشناس ارشد مهندسی مخابرات امن و پشتیبان فنی و نویسنده سایت فارسی درس

مطالب مرتبط

سرگذشت نیما یوشیج

خلاصه سرگذشت نیما یوشیج

مجموعه فارسی درس 18 اردیبهشت 1400
آثار عطار نیشابوری

آثار عطار نیشابوری

نگار فیروزی فرد 15 آبان 1400
مذهب فردوسی

مذهب فردوسی

نگار فیروزی فرد 14 آبان 1400
آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی

نگار فیروزی فرد 14 آبان 1400

دیدگاهتان را بنویسید

preloader