اخلاق حرفه ای در سازمان +  اخلاق و قانون

اخلاق به عنوان یک علم، مفهوم اخلاق حرفه ای و رابطه آن با بهره وری سازمانی، معیار رفتارهای اخلاقی در سازمان از جمله محورهای کلیدی است که امروزه مورد بحث و بررسی اندیشمندان و متخصصان در رشته های مختلف از جمله در مدیریت قرار گرفته است.

اخلاق چیست؟

• در اخلاق صحبت از خوبی و بدی است.
• در اخلاق مدیریت صحبت از خوبی و بدی عمل مدیریتی است.

فلسفه اخلاق

فلسفه اخلاق که با نامهای متعددی مانند فرااخلاق، اخلاق تحلیلی و اخلاق انتقادی نیز شناخته شده، به شیوه‌های گوناگون دسته بندی شده است:

• اخلاق کاربردی
• اخلاق حرفه ای

اخلاق حرفه ای به زعم پاره ای فیلسوفان، یکی از شاخه های فلسفه اخلاق است.

دغدغه مدیران در زمینه اخلاق حرفه ای

یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب بـرای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه ها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسایل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند.

این مدیران به رغم کارآمد بودن بعضاَ با توفیق روبرو نیستند و هرازگاهی در رسانه های جمعی می خوانیم پل یا ساختمانی فرو می ریزد، جاده ای غیراستاندارد ساخته می شود، سازمانی ورشکست می شود، پسابهای کارخانه ای به رودخانه ای سرازیر و یا یکی از کارخانه های صنایع غذایی به علت عدم رعایت مسایل بهداشتی تعطیل می شود.

دلایل ناکارآمدی مدیران در زمینه اخلاق

دلایل در بطن و نهاد فرایند مشاغل گوناگون و فرهنگ حاکم بر آن استوار است یعنی همان اصول زیر بنایی که باید بدان پایبند بود. اصولی کاملا اخلاقی و حرفه ای که باید از منظر اقتصادی، فرهنگی، مدیریتی، سیاسی، ارتباطاتی و اجتماعی مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.

چرا در برخی مشاغل و حرفه‌ها، چنین اصولی به خوبی رعایت می شود و در برخی دیگر نه؟

یکی از اهداف اصلی در تدوین اصول اخلاقی حرفه ای در بطن حرف گوناگون در جامعه، ایجاد رضایتمندی در نیروی انسانی و در نهایت مشتریان در جامعه است.

مثلا اصول اخلاق حرفه ای در حرفه روزنامه نگاری باعث می شود تا اخبار و اطلاعات بطور واقعی، سریع و موثق به مخاطبان برسد و این اطلاعات درست و به دور از شایعـــــات است که نقش مهمی در تصمیم گیری‌های افراد حاکم بر جامعه و نیز مردم ایفا می کند.

اصول اخلاقی در امور اقتصادی

اگر اصول اخلاقی در برنامه ریزی‌ها و اجرا به خوبی رعایت نشود، بی تردید جامعه را با شکست اقتصــادی روبرو می سازد و هزینه های سنگینی را به بار می آورد که جبران آن ممکن است سالها به طول بیانجامد.

 اقتصاد و اخلاق حرفه ای

فراهم کردن شرایط ایده آل برای یک نفر بدون خراب کردن شرایط دیگری امکان پذیر نیست.

تئوری اقتصاد روشی منطقی برای بازار و قیمت محصولات با توجه به حداکثر رساندن سود است که بطور طبیعی چنین تفکر سودجویانه ای بطور خودکار مسائلی نظیر حفظ محیط زیست، امینت کارکنان، منافع مشتریان یا دیگر امور اخلاقی را کنار می گذارد.

 قانون و اخلاق حرفه ای

قانون مجموعه ای از قواعد تدوین شده به وسیله جامعه برای کنترل رفتار افراد در جامعه است. به هنگام تقابل بین عملکرد اقتصادی و عملکرد اجتماعی یک سازمان یا یک قرارداد از آن استفاده می کنیم.

یکی از نکات مهم در اخلاق حرفه ای به ویژه در حرفه مدیریت این است که: قانون معیار تصمیم گیری باشد.

قانون با اخلاق حرفه‌ای نسبت پیچیده‌ای دارد. غالب قانونها در واقع ابتدا اخلاقیات بوده‌اند و به تدریج برای برخورداری از حمایت کیفری از اخلاق، صورت قانون به خود گرفته‌اند. اخلاق روح قانون است و ضمانت اجرایی آن، بدون قوانین و مقررات است. اما، اخلاق دامنه‌ای بسیار فراگیرتر از قانون دارد و تعهدات اخلاقی در سطح ژرفتری از مناسباتِ حرفه‌ای، مؤثر است. به همین دلیل تحویل اخلاق حرفه‌ای به مقررات و قانون آسیب‌زاست.

خودکنترلی و اخلاق

تفاوت قانون و اخلاق در این است که، قانون یک کنترل بیرونی است و اخلاق یک کنترل درونی است.

دریک جامعه و سازمان با زیرمجموعه نابالغ از کنترل بسیار جز ‌به‌ جز و همیشگی شروع می‌شود و به تدریج کنترل‌های جزئی به کنترل‌های کلی، کنترل همیشگی به گاه‌گاه، کنترلهای بیرونی به کنترل‌های درونی، دیگر کنترلی جای خود را به خود کنترلی می‌دهد.

اخلاق ابزاری برای خودکنترلی است. این‌که ما چگونه به خودکنترلی برسیم، هیچ راهی جز اخلاق ندارد. این اخلاق در حوزه‌های مختلف تعاریف مختلفی دارد گاهی از طریق دین و گاهی از طریق فرهنگ و گاهی به عنوان یک ضرورت اجتماعی مطرح می‌شود.

وضع قانون با ممیزی اخلاقی

کسی‌ که قانون را وضع می‌کند، باید ابتدا این سوال را ازخود بپرسد که، آیا این قانونی که وضع می‌کنم، اخلاقی است؟ بنابراین قانون به اخلاق نیاز پیشین دارد و درست درهمین فرآیند است که، اخلاق چند جور قانون را سیراب می‌کند.

• جایی‌که اخلاق به قانون تبدیل می‌شود.
• جایی‌که اخلاق تبدیل به ابزار سنجش قانون می‌شود.

 اخلاق حرفه‌ای چیست؟

اخلاق حرفه‌ای، تنظیم کننده روابط فرد با دیگران در چارچوب اهداف سازمانی است. یک سری اهداف در سازمان وجود دارد. افرادی هم درون سازمان هستند که با یکدیگر تعامل برقرار می‌کنند. این افراد یک سری ویژگیهای فردی و شخصی دارند و اخلاق حرفه‌ای هم تنظیم کننده روابط بین انسانها از حیث انسان بودن‌شان است. اخلاق، الگوی رفتار ارتباطی درون شخصی و برون شخصی، به معنی مسئولیت من در قبال خودم و مسئولیت در قبال دوستان است. البته بنیان آن‌درون شخصی است، اگر یاد بگیریم با خودمان صادق باشیم و به خودمان احترام بگذاریم، با دیگران هم صادق خواهیم بود و احترام خواهیم گذاشت.

اخلاق و قانون

اخلاق آن تعهد درونی است که جلو گریزگاه‌های قانونی را می‌گیرد و فرد را متعهد می‌کند که حتی اگر آنها تعریف نشده‌اند که چه باید کرد ولی او این کار را انجام دهد، زیرا تعهد اخلاقی دارد و کنترل درونی او عامل حرکت به سوی رفتار پسندیده می شود.

در محیط کار با توجه به پیچیده‌تر شدن روابط کاری، اضافه کردن قانون و مقررات مشکلی را حل نمی‌کند. بحث این است که ما مقداری تعهد درونی و کنترل درونی را در این‌جا اعمال کنیم که به آن اخلاق حرفه‌ای می‌گوییم.

 

مثالی از اخلاق و قانون

بحث جلوگیری از آلودگی محیط زیست حقی است که آیندگان به ما دارند. قانون جلو ما را نگرفته و خیلی کارها را در چارچوب قانون می‌توانیم انجام دهیم، اما تعهد اخلاقی به ما حکم می‌کند این کار را نکنیم و محیط را پالوده نگاهداریم.

مطالعه تطبیقی قانون و اخلاق

 

بین قضاوت های اخلاقی و الزامات قانون سه نوع رابطه متصور است:

• الزامات قانونی تا حد زیادی با یکدیگر در تضاد هستند و استانداردهای اخلاقی محتمل جامعه را افزایش نمی دهند.
• الزامات قانونی سلبی اند، حال آنکه الزامات اخلاقی ایجابی اند.
• الزامات قانونی معمولا بعد از استانداردهای اخلاقی وضع می شوند.

راه حل چیست؟

نهادینه کردن هنجارها، عقاید(باورها) و ارزش های فردی در قانون گزاری.

هنجارها چه هستند؟

هنجارها انتظارات رفتار مناسب، و الزاماتی برای انجام آن رفتار مناسب هستند.

تفاوت عمده بین هنجارها و قانون:

• هنجار منتشر نمی شود.
• هنجار اطاعت نمی شود.
• هنجار را نمی توان اجباری کرد.
• هنجارها نه با ثبات هستند و نه جامع.
• هنجارها تنها روشی هستند که ما در مورد رفتار احساس می کنیم.

 باورها چه هستند؟

باورها معیار اندیشیدن و روشهایی هستند که یک فرد از دیگران انتظار دارد درباره مفاهیمی خاص مطابق آن روش ها فکر کنند.

رابطه بین باورها و هنجارها:

باورها هیچ عملی را شامل نمی شوند و تنها یک شیوه انتزاعی تفکر هستند که از هنجارهای فرد حمایت می کنند.

ارزش ها چه هستند؟

ارزش ها رتبه بندی ها یا اولویت بندیهایی هستند که یک شخص برای هنجارها و عقاید (باورهای) خود تعیین می کند.

هنجارها و عقاید مهم، آنهایی هستند که شخص برای آنها ارزش قائل می شود، یا آنها را بسیار معتبر می داند.

استاندارد های اخلاقی

مجموعه هنجارها، عقاید و ارزش های یک فرد استاندارد های اخلاقی او را تشکیل می دهند که ابزارهای قضاوت هستند.

استاندارد های اخلاقی ذهنی هستند که بوسیله قانون به امور عینی تبدیل می شوند.

زمینه های شکل گیری قانون

قانون پدیده و ماهیتی پویاست و فراتر از زمان تغییر می کند بنابراین متاثر است از:

• فرآیند های فردی
• فرآیند های گروهی
• فرآیند های اجتماعی
• فرآیند های سیاسی

که از طریق آن نظرات و استانداردهای اخلاقی مختلف در قالب مقرراتی ثابت و جامع با یکدیگر آشتی کرده و موثر و کارا می شوند.

امور عینی سه ویژگی مهم دارند:

• قابل اندازه گیری اند.
• قابل مقایسه اند.
• قابلیت سلب و ایجاد دارند.

مشکلات انتقال استانداردهای اخلاقی به سوی الزامات قانونی

• استانداردهای اخلاقی جامعه ممکن است در نبود اطلاعات مربوط به مسائل رفتار سازمانهای بنا شوند.
• استانداردهای اخلاقی اعضای جامعه ممکن است با تشکیل گروههای کوچک کمرنگ شوند.
• برداشت نادرست سازمانهای بزرگ از استانداردهای اخلاقی جامعه
• استانداردهای اخلاقی جامعه ممکن است به هنگام تدوین قوانین به صورت نادرست معرفی و تفسیر شوند.
• الزامات قانونی تشکیل شده از طریق فرآیند سیاسی، غالبا ناقص یا بی دقت است.

 تجزیه و تحلیل فلسفی هنجارها

تعریف فلسفه هنجاری:

• فلسفه، مطالعه فکر و رفتار است و فلسفه هنجاری مطالعه فکر و رفتار مناسب است.
• سابقه: سابقه طولانی سیر تفکر منطقی که بسیاری از مفاهیم و روش های آنها، به اخلاق مدیریت مربوط می شود.

ویژگیهای مسائل اخلاقی در هدایت

• بیشتر تصمیمات اخلاقی، پیامدهای گسترده در مدیریت دارند
• بیشتر تصمیمات اخلاقی، جایگزین های گوناگون دارند: وجود راه حل های گوناگون
• بیشتر تصمیمات اخلاقی دارای نتایج مرکب هستند.
• بیشتر تصمیمات اخلاقی عواقبی نامعلوم دارند.
• بیشتر تصمیمات اخلاقی دارای مفاهیم شخصی هستند.

ارزشهای اصول اخلاق حرفه ای

اصول اخلاق حرفه‌ای دارای بار و ارزشهای والایی است که رعایت آنها در رعایت هنجارهای اجتماعی بسیار نقش آفرین است و این مستلزم شناخت اولیه و اساسی از اصول مذکور است.

معیارهای اخلاقی

حرفه های مختلف برحسب میزان حساسیت و وظیفه ای که در خدمت به جامعه دارند دارای معیارهای اخلاقی متفاوت می باشند، معیارهای اخلاقی اصول مشترک خصوصیت ارزشها و صلاحیتهایی را مشخص می کنند که اعضای یک سازمان را به هم پیوند می دهد. در واقع معیارهای اخلاقی چارچوبی را برای ارزشها، اصول و مسئولیتها و حقوق سازمانهای غیردولتی ارائه می دهد.

معیارهای اخلاقی همچون نقشه های راهنمایی هستند که به اعضاء یک سازمان کمک می کنند تا نقشهای خود را به روشنی و وضوح کاملی ایفا نمایند.

معیارهای برگرفته از فرهنگ بومی – فرهنگ مدنی روز

این معیارها در کشور ما متاثر از دین مبین اسلام است. صرفنظر از اینکه اخلاق هم به جنبه مثبت و هم به جنبه منفی آن اطلاق می شود.

اخلاق منفصل از موضوعات مادی

کلمه اخلاق به آن دسته از صفات مثبت که با هنجارهای جامعه همخوانی دارند اطلاق می شود. اصولاً اخلاق منفصل از موضوعات مادی بوده و بعد معنوی طبقات مشاغل را که دارای اهداف و منافـــع مشترک هستند دربر می گیرد و امروز به این نوع اخلاق، اخلاق حرفه ای می گویند.

اخلاق از نظر جامعه شناسی

اخلاق از نظر جامعه شناسی یعنی رعایت حقوق و انتظارات اجتماعی از روی میل و اختیار، این انتظارات اجتماعی شامل تامین نیازها و رعایت حقوق مردم مــــی شود.

ارزش های اخلاقی و  انتظارات اجتماعی

اخلاق و انتظارات اجتماعی در کلی ترین حالت خــــود شامل چهـــــار ارزش زیر می شود:

• صداقت و راستگویی
• انصاف و برابری
• امانت داری
• وفاداری و احساس مسئولیت اجتماعی

اصول اخلاق حرفه ای بالاتر از قانون

اخلاق و اصول اخلاق حرفه ای باید جایگاهی بالاتر از قانون داشته باشد کما اینکه قوانین جاری هر کشوری نیز از اخلاق نشات می گیرد و خود اخلاق، هیچ گاه به متن قانونی تبدیل نمی شود.

پدیده اخلاقی

پدیده اخلاقی، که اخلاقیات روزنامه نگاری زاییده آن است، تحت سه مقوله مشخص و کاملاً وابسته به هم قرار می گیرد. این سه عبارتند از:

1 – قضاوت اخلاقی

2 – عاطفه اخلاقی

3- اراده و اختیار اخلاقی.

وقتی که قانون به طور مشخص روزنامه نگار را از انجام اعمالی به ظاهر غیرقانونی منع می کند می توان گفت که چیزی از قضاوت اخلاقی برای آن روزنامه نگار باقی نمی ماند. چرا که قانون گذار قبلا به جای او قضاوت کرده است.

وقتی خبرنگار مقررات اخلاقی را که خود قائل به آنهاست زیرپا می گذارد، پیامدهای عاطفی قضیه مثل پشیمانی یا ملامت درون، مطمئنا از جنبه مسئولیت پذیری و حیثیتی شدیدتر از ترس صرف از تنبیه یا حالت شرمساری است که معمولاً به یک قانون شکن دست می دهد.

اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری

در حالت عادی موازین حرفه ای در روزنامه نگاری مـــی تواند و باید توسط خود روزنامه نگاران به صورت فــردی و از طریق انجمن های حرفه ای آنان و گاهی با توجه به نظرات نمایندگان جامعه حفظ شود.

حسابداری و آیین رفتار حرفه ای

رشد روزافزون جوامع بشری و پیچیده تر شدن روابط و مناسبات اجتماعی، پیدایش حرفه های گوناگون را ایجاب می کند. ضوابط رفتار و اخلاقی، مهمترین خط مشی هر حرفه را تشکیل می دهد و دربرگیرنده مواردی از جمله ویژگیهای اصلی هر حرفه و روابط اعضای حرفه با جامعه و یکدیگر است. این ضوابط در حرفه حسابداری عمومی «آیین رفتار حرفه ای» نامیده می شود.

به دلیل ضرورت تقسیم کار و نیز تخصصی ترشدن امور، این حرفه ها روز به روز نقش بیشتر و موثرتری در بهبود رفاه اجتماعی برعهــــده می گیرند.

شکل گیری و تولد اصول اخلاق حرفه ای در یک سازمان

زمانی که فــــردی وارد سازمانی می شود به راحتی متوجه می شود که آن سازمان دارای نوعی رفتار ویژه است که در تک تک افرادش قابل مشاهده است. گرچه این نوع رفتار خاص را فرهنگ سازمانی نامیده اند ولی آنچه مسلم است، این است که همین فرهنگ چارچوبهایی را تعریف می کند که به عنوان اصول اخلاق حرفه ای آن سازمان مطرح است.

شکل گیری اصول اخلاق حرفه ای

• در مرحله اول ، اصول اخلاقی با تمام ویژگی هایش که برگرفته از فرهنگ کلی جامعه (عقاید، مذهب، آداب و رسوم و…) است شکل می گیرد.
• در مرحله دوم در درون سازمان حالت اختصاصی تری به خود گرفته و به عنوان فرهنگ سازمانی متبلور می شود.

در درون این سازمان نیز افراد شاغل و طبقات مختلف دارای خرده فرهنگهای خاص تری هستند که آنها را از دیگران متمایـــز می کند، همه اینها باعث می شود که در میان این گروهها و سازمانها نوعی تعصب کاری خاص شکل گیرد که آن را اصول اخلاق حرفه ای می نامند. در یک جمله اخلاق حرفه ای متاثر از اخلاق سازمانی است.

مدیریت و اخلاق کسب و کار

در تولید دانش نوین و تضاد مدرنیته با سنت یک فاصله فراموش شده ای بین باورها و روشهای سنتی با تجربیات حاصل از دانش بشر بوجود آمد. بشر تولیدگرا هرآنچه که در اطراف خود به عنوان میراث پدران خود می دید آن را سنت و خاموش کننده محرک تولید خود تصور می کرد و خواهان یافته ها و راه حلهای جدید بود. دانش مدیریت نیز از این تولید و تغییر مستثنی نیست.

با تحولات تکنولوژیکی و بخصوص توسعه اقتصادی و اجتماعی که جایگاهی خاص برای فرد قائل بود ابزارهای کنترل و دانش منابع انسانی دستخوش تغییراتی شد.

در مدلهای نوین مدیریتی، مدیران قادر بودند از طریق تکنولوژی، ساختار، فرایندها و منابع انسانی خود را کنترل و بهبود بخشند. این رویکرد مدیریتی در مقوله ساختار و فرایندها از قدرت خوبی برخوردار می باشد و نظر مدیران را به خود جلب کرده است.

آیا هدایت و کنترل منابع انسانی فقط از طریق دستورالعملها و آئین نامه ها مقدور نیست؟

در زمینه منابع انسانی نه فقط گران قیمت است بلکه روانشناسی سازمانی را نیز برای یک سازمان پیشرو دچار مشکل می نماید. به عبارتی سازمانها به این باور دست یافته اند که هدایت و کنترل منابع انسانی فقط از طریق روشها و دستورالعملها و آیین نامه مقدور نیست و مزیت رقابتی را تحت تاثیر قرار می دهد.

رابطه اخلاق با هدایت و کنترل منابع انسانی

اخلاق، این قدرت را برای فرد و یا در بعد یک سازمان فراهم می نماید که خود کنترل و خودبهبودگر باشد و این نظام آموزشی و تربیتی است که این نوع وجدان را چه در فرد و چه در سازمان نهـادینه می نماید. استفاده از اخلاق قابلیت سازمانها را در کسب و کار افزایش داده و هزینه های سازمان و جامعه را کاهش مـــــی دهد.

اخلاق در نظام اجتماعی که بر اساس فرد بنا شده است، هم قادر است احترام فرد را افزایش دهد و هم استقلال او را در جهت نوآوری افزون نماید.

مسیر گسترش و توسعه اخلاق کسب و کار

مسیر گسترش و توسعه اخلاق کسب و کار از ابعاد چندگانه ای شکل می گیرد، که سلسله مراتب مازلو تا حدودی روند تحول روانشناختی آن را نشان می دهد. توقف در هر کدام از این مراحل و یا ارزش گذاری بیش از حد به هر کدام تاثیر معکوس خواهد داشت. اولین قدم برای توسعه اخلاق، اجتناب از احساس محرومیت، احساس بی عدالتی و تناقض می باشد.

تدوین استاندارد اخلاق در کسب و کار

برای پاسخ دهی مناسب و هماهنگ با نیازهای سازمانی طراحان مدلهای مدیریت در حال تدوین استاندارد اخلاق در کسب و کار می باشند تا نگرانی هــای اولیه ای از اخلاق، به عنوان خاموش کننده محرک تولید از بین برود و اخلاق در خدمت تولید ارزش افزوده با احترام به طبیعت انسانی و غیرانسانی باشد.

تدوین چنین استانداردهایی نیازمند لحاظ نمودن ویژگیها و ارزشهای محلی نیز می باشد. بنابراین انتظار می رود که دست اندرکاران امر در تدوین این استانداردها فعال و کنشی عمل نمایند.

عوامل رشد و توسعه اخلاق حرفه ای

اساسا میزان توسعه و رشد اخلاق حرفه ای بستگی به میزان کارکرد موفق اخلاق حرفه و همین طور میزان تغییرپذیری آن دارد. هرقدر مزایای حاصل از رعایت اخلاق حرفه ای فراگیرتر باشد میزان تعهد به اصول آن از درجه بالاتری برخوردار است. هرقدر محدودیتهای اعمال شده ناشی از اصول اخلاق حرفه ای منطقی تر و در رشد سازمان موثرتر باشد، پایبنــــدی به آن محکمتر خواهد بود.

به طور مثال اثر اصول اخلاق حرفه ای یک سازمان در ایجاد حس مالکیت در اعضای سازمان موفق تر باشد رضایت اعضاء بیشتر و تحمل مشکلات برایشان آسانتر است و در پایبندی به اصول آن اصرار جمعی به اصرار فردی حاکم می شود.

اخلاق حرفه ای تولید کنندگان تجهیزات پزشکی، داندانپزشکی و آزمایشگاهی

انجمن صنفی تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی به عنوان یک تشکل صنعتی غیردولتی، غیرسیاسی، غیرانتفاعی و داوطلبانه که خود را ملزم به پاسخگویی در قبال مفاد اساسنامه خود می داند و دارای حساسیت بالایی به خاطر ارتباط، بهداشت و درمان جامعه می باشد دارای اخلاق حرفه ای ویژه خود است که از مفاد مهم آن حفظ حقوق و منافع مشترک اعضا و ایجاد ارتباط و همبستگی بین ایشان می باشد.

اخلاق حرفه ای پزشکی

قطعا حرفه ای چون پزشکی که با جان و مال و ناموس جامعه پیوند نزدیک دارد می بایست دارای اخلاق حرفه ای منحصر بفردی باشد که اختیارات و محدودیتهای فراوانی را برای اعضا خود ایجاد می کند. محدودیتی چون اظهار سوگندنامه پزشکی، اعضای این حرفه را قادر می سازد تا به هنگام معالجه، جان و مال و ناموس بیماران را در اختیار بگیرند و تا سرحد توان در بهبود آنان کوشش نمایند.

حرفه پزشکی از جمله حرف حساس و پرمسئولیت دنیاست که علی القاعده اخلاق حرفه ای آن به هیچ عنوان نمی بایست با مادیات عجین شود. خداوند تبارک و تعالی در آیه شریفه 32 از سوره مائده می فرماید «هرکه نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد) مثل آنست که همه مردم را حیات بخشیده است.»

مثالی از اخلاق حرفه ای

در یک بنگاه تولید اتومبیل، رفتار حرفه ای در کیفیت خودرو و خدمات پس از فروش آن متبلور می شود و در یک موسسه نقاشی ساختمان، رفتار حرفه ای در کیفیت خدمات ارائه شده که تابع عمر و زیبایی رنگ است. در حرفه حسابداری عمومی، جامعه و اعضای آن به کسب اعتماد و اعتباری استراتژیک نیازمندند.

بنیان های اخلاقی در گذشته و حال

بنیانهای اخلاقی و نظامهای ارزشی گذشته، سالهاست فرو ریخته و جای خود را به ارزشهای نوینی داده است که بسیاری از ما هنوز به روشنی شناخت درستی از آنها نداریم. ما سرنوشت خود را به دست تمدنی سپرده ایم که دائما از طریق مکانیسم های بسیار پیچیده ای، بر رفتار، کردار و پندار ما تاثیر می گذارد.

اصول بین المللی اخلاق حرفه ای روزنامه

• اصل اول: حق مردم در دستیابی به اطلاعات درست

مردم حق دارند به اطلاعات دقیق و جامع دست یابند و نیز بتوانند آزادی خود را بااستفاده از رسانه های گوناگـــون فرهنگی و ارتباطی به طور آزادانه ابراز نمایند.

• اصل دوم: خبرنگار بایستی خود را وقف حقیقت نماید

خبرنگار می باید رویدادها را وجدانا در گستره صحیح خود با ترسیم مناسبات اصلی و بدون تحریف با کاربرد ظرفیت خلاقانه خود انعکاس دهد تا مواد خام خبری مناسب در اختیار مردم قرار گیرد.

• اصل سوم: مسئولیت اجتماعی روزنامه نگار

اطلاعات در خبرنگاری به منزله منفعت اجتماعی و نه به منزله کالا درک می شود.

• اصل چهارم: شرافت حرفه ای خبرنگار

شرافت حرفه ای به خبرنگار اجازه نمی دهد که هرشکلی از اشکال رشوه را پذیرفته و یا دفاع از منفعتی خصوصی را بررفاه عمومی ترجیح دهد. چنین احترام به دارایی معنوی و بـه ویژه منع سرقت های ادبی از جمله اخلاق حرفه ای خبرنگاران به شمار می رود.

• اصل پنجم: دسترسی همگانی و مشارکت

ماهیت این حرفه اقتضا می کند که خبرنگار راههای دسترسی مردم به اطلاعات و مشارکت آنان در رسانه ها را ارتقا بخشد. از جمله این حقوق همانا حق تصحیح، اصلاح و پاسخگویی است.

• اصل ششم: احترام به حریم خصوصی و حیثیت انسانی

احترام، حق فردی، حفظ حریم و اسرار خصوصی و مشورتی انسانی که با قوانین ملی و بین المللی مربوط به حفظ حقوق و شهرت افراد، منع افترا، تهمت، توهین و مخدوش کردن شهرت افراد هماهنگ است.

• اصل هفتم: احترام به منافع عمومی

احترام کامل به حیثیت ملی جامعه، نهادهای دموکراتیک، عفت عمومی، اخلاق و عرف جامعه را ضروری می داند.

• اصل هشتم: احترام به ارزشهای جهانی و متنوع فرهنگها

یک خبرنگار حقیقی موانع ارزشهای عام انسانی و در درجه نخست، صلح و دموکراسی، حقوق بشر، پیشرفت اجتماعی آزادی ملی است. آگاهی خبرنگار از مقررات مندرج در کنوانسیون ها، بیانیه ها و قطعنامه هــــــای بین المللی نزد اخلاق حرفه ای به شمار می آید.

• اصل نهم: محو جنگ و سایر مصائب فراروی بشر

تعهد اخلاقی نسبت به ارزشهای عام انسانی، خبرنگار را به پرهیز از هرنوع توصیه و یا تحریک جنگهای متجاوزکارانه و سابقه تسلیحاتی، بویژه در مورد تسلیحات هسته ای و به پرهیز از شکل های خشونت، نفرت یا تبعیض، بخصوص نژادپرستی و آپارتاید، سرکوبگری رژیم های استبدادی استعمار و همچنین به پرهیز از سایر مصایب بزرگ مضر به حال بشریت چون فقر، سوء تغذیه و بیماریها ملزم می کند.

• اصل دهم: برپایی نظم اطلاعاتی و ارتباطی نوین جهانی

هدف این نظم که بخشی لاینفک از نظم نوین اقتصادی بین المللی به حساب می آید، استمار زدایی و دموکراتیک کردن اطلاعات و ارتباطات در سطوح ملی و بین المللی است که برپایه همزیستی مسالمت آمیز مردم و بااحترام کامل به هویت فرهنگی آنان صورت می گیرد.

آیین رفتار حرفه ای حسابداران

عبارت است از رعایت درستکاری، بیطرفی، صلاحیت و مراقبت حرفه ای، رازداری، رفتار حرفه ای و اصول و ضوابط حرفه ای. افزون بر این استقلال حسابداران عمومی، مفهومی کلیدی است که دو جنبه واقعی و حتی ظاهری آن مطرح است. حسابرسان نه تنها در واقع باید مستقل باشند، بلکه باید مستقل نیز به نظر برسند. این اصول کم و بیش در حرفه های دیگر نیز وجود دارد و حسابداران رسمی نیز پایبندی عمیقی به این اصول دارند.

رشد و توسعه کشورها

زمانی که فاصله میان کشورهای جهان ازنظر توسعه در تمام ابعاد افزایش یافت، برای بسیاری از کشورهایی که امروز سرعت رشدشان موردتوجه است، واضح بود که دلایل بسیاری باعث افزایش این فاصله می شود.

از جمله اعتقاد و باور عمیق به توسعه:

• درک واقعی به انجام کارها به صورت گروهی
• وجود فرهنگ وفاق ملی به جای رشد فردی
• توجه به رفاه عمومی و توسعه تولید
• گسترش بازارهای صادراتی توسعه علم مدیریت نوین
• پرداختن به دانش و دانایی در تمام سطوح که نتیجه آن تولد ابزارهای جدید ارتباطاتی اطلاعاتی یا همان اینترنت به صورت شبکه ای جهانی بوده است.

اصل اخلاق حرفه ای، عامل توسعه

یکی از دلایل ناپیدا اما محسوس که باعث رسیدن به چنین رشد و توسعه در کشورهای پیشرفته شده است، شفاف سازی و ارائه تعاریف درست از اصولی است که حاکم بر اجرای کارهای مدیریتی و تولید است یعنی اصول اخلاق حرفه ای که همگی در تمام سطوح و حرف باید به آن معتقد باشند و عمل کنند.

اخلاق کاری

اخلاق کاری عبارت است از مجموعه ای از بایدها و نبایدها که کارکنان یک سازمان در جهت تحقق کامل شرایط کمی و کیفی کاری که تعهد کرده اند باید رعایت کنند.

ابعاد اخلاق کاری

نظامهای اخلاقی که در کار تاثیر می گذارند دارای دو بعد کلی ثابت و متغیر هستند. ابعاد ثابت اخلاق کار فراتر از ظرف زمان و مکان هستند و درواقع برخاسته از نگرشهای هستی شناسانه و انسان شناسی فاعل کار اند و ماهیت آنها فرامعیشتی، فراملی، فرا تاریخی و جاودانی است همچون نیکی، عدل، ایثار، شجاعت،….

نظریه های اخلاقی

حکایت از آن دارند که خاستگاه اصلی اخلاق تعهد و احساس تکلیف اجتماعی و روابط اظهاری و عاطفی است. در روابط اظهاری نوعی صمیمیت، اعتماد و تعهد وجود دارد که کنشگران درگیر در رابطه را وا می دارد رفاه حال یکدیگر را درنظر بگیرند. در این نوع رابطه نفع فردی ازطریق سود جانشین که همان دوستی و معاشرت پذیری است تامین می شود. اما درمقابل، کار شکلی از کنش ابزاری و صرف انرژی برای تبدیل وضع موجود به مطلوب و پاسخگویی به نیازهای انسانی است.

تعریف تعهد کاری یا وجدان کاری

وجدان کاری عبارت است از نوعی احساس پای بندی درونی به منظور رعایت الزامهای کمی و کیفی کار، که از سوی فرد انجام آن تقبل شده است». وجدان کاری قبل از هر چیز تحت تاثیر نظام اعتقادی حاکم بر فرد است.

تعهد

تعهد یکی از ارکان اصلی اخلاق در هر جامعه است. به همین دلیل، این مفهوم عضویت محوری در تمام نظریه های اخلاق دارد. منتهی بعضی نظریه ها تعهد و الزام را به صورت مقوله شرطی مفهوم سازی می کنند و برای بعضی نظریــــه ها الزام زمانی حائز منزلت اخلاقی می شود که خصلت قطعی به خود بگیرد.

تعهد حرفه ای

مبتنی است بر احساس مسئولیت و علاقه نسبت به حرفه ای خاص و اجتماع آن است. اجتماع حرفه ای نوعی دگر تعمیم یافته ویژه است. تجسم بیرونی اجتماع حرفه ای را باید در انجمنهای شغلی، اصناف، اتحادیه های کارگری و نظایر آن جستجو کرد.

میزان تعهد حرفه ای تابعی از وجود اجتماع حرفه ای و میزان سرزندگی آن است و این تا حدی بستگی به تجسم خارجی اجتماع حرفه ای دارد که معمولاً در هیات انجمنهای داوطلبانه نظیر اصناف، اتحادیه ها، انجمنهای حرفه ای و غیره تجلی می یابد.

عدم تعهد موجب چه چیزی می شود؟

درصورت عدم رعایت اخلاق حرفه ای، دیر یا زود از گردونه خارج می شوید زیرا این یک قانون دیرپای جهانی است، دنیای حرفه ای مشاغل، دنیای کوچکی است و نتیجه رفتار شما خیلی زود به شما منعکس می شود.

عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای

بدون شک عدم رعایت اخلاق حرفه ای در این بخش مهم از خدمت رسانی به جامعه عواقب جبران ناپذیری را به جای خواهد گذاشت که دامنه آن موجب آسیب پذیری دولتها و حکومتها خواهد بود.

یک پزشک به خاطر صداقتی که در ایفای اخلاق حرفه ای از خود نشان می دهد. به عنوان معتمد بیمارانش حتی در مسائل غیرپزشکی مورد توجه و مشورت قرار می گیرد. حال چنانچه سودجویی در این حرفه مقدم بر تعهد به انجام وظیفه باشد. میزان اعتماد و اتکا به نظام پزشکی جامعه کمرنگ شده و تنها سوداگران ماهر و پولداران بی حصر می توانند از خدمات پزشکان منتفع گردند.

عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای در بین حسابداران اضمحلال جامعه حرفه ای حسابداران را در پی خواهد داشت. وظیفه جامعه حسابداران یاری دادن به نظام اقتصادی کشور در اطمینان دادن به صاحبان سرمایه و دیگر اشخاص ذینفع و ذیحق در مورد صورتهای مالی واحدهای تولیدی بازرگانی و خدماتی است. حصول اطمینان از شفافیت صورتهای مالی، رشد و بویژه امنیت اقتصادی را در پی خواهد داشت که بدون تردید دستاورد بزرگی است.

اعتماد و اخلاق حرفه ای

مبحث اعتماد و بی اعتمادی از اساســـــی ترین اصول اخلاق حرفه ای است. از آنجایی که رفتار سازمانی نوین با پیچیدگی های روزافزونی مواجه است، آشنایی بیشتر مدیران و کارکنان سازمانها با این پیچیدگی ها و شناختن راهکارهای مناسب برای مقابله با آنها ضروری است.

پی ریزی، حفظ و ارتقای سطح اعتماد در روابط کاری و تجاری امروز، سنگ بنای موفقیت سازمانها و شرکتها در قرن بیست ویکم به حساب می آید. مدیریت برمبنای اعتماد، راهکاری را به دست می دهد که می توان با کمک آن جایگاه شایسته ای را در بازار رقابتی امروزی برای جلب، جذب و نگهداری مشتری به دست آورد.

در تمام حوزه های کاری درجه ای از اعتماد در روابط بین طرفین به چشم می خورد و اعتماد نقشی کلیدی را در توسعه همکاریهای اثربخش، ایفا می کند. باوجودی که محرکهای بسیاری برای همکاری و اعتماد وجود دارد، دلایل عدیده ای نیز برای ایجاد بی اعتمادی بین افراد و گروهها مطـرح می باشد.

فرهنگ و اخلاق حرفه ای

اصول اخلاق حرفه ای بر 2 مؤلفه اصلی استوار است:

الف) شناخت فرهنگ جامعه

ب) شناخت حرفه

هر جامعه ای از یک فرهنگ خاص شکل گرفته است و در هر جامعه ای یک سری اصول اخلاقی وجود دارد که این اصول از یک فرهنگ پیروی می نماید بنابراین در بعضی جوامع می بینیم که پایبندی به اصول اخلاقی بسیار شدیدتر از کشوری است که پایبند به اصول اخلاقی نمی باشد.

پارامتر دیگر آن است که هر حرفه و هر شغلـی نیــــز از آداب و یک اصولی پیروی می نماید. این اصول حاکم بر حرفه زمانی که با فرهنگ یک جامعه ترکیب می شود مورد تاکید آن جامعه قرار می گیرد. درنتیجه به آن حرفه یک سری اصول اخلاقی اضافه می شود مثل جامعه پزشکان یا وکلا که از یک اصول اخلاقی مشخص پیروی می نمایند.

چه عواملی باعث توسعه و رشد اصول اخلاق حرفه ای می شود؟

• هر فرد در هر کاری دوست دارد که آن کار را به نحو احسن و مثبت به انجام برساند.
• هیچ کس فطرتاً علاقه ندارد که کاری خلاف انجام دهد.
• هیچ مدیری دوست ندارد که باعث نارضایتی افراد زیردستش شود.
• تعادل باعث می شود که نه تنها اصول اخلاق حرفه ای بلکه سایر عوامل نیز دچار رشد و توسعه شود.

عدم رعایت اصول اخلاق حرفه ای در مشاغل صنعتی چه نابسامانیهایی را در بر خواهد داشت؟

ضرب المثل معروفی است که می گوید بازار با یک کلمه خراب می شود ولی درست کردن آن با سالها ممارست به دست می آید. سالها باید تلاش شود که یک اتحاد از بین رفته را دوباره بدست آورد. تمامی کوششها باید در این جهت باشد که بی اتحادی پیش نیاید باید سعی شود تا بی اعتمادی را ریشه کن شود.